چگونه نوسان ارز را کم کنیم؟

 قوانینی که برخی از صادرکنندگان را با روزهای بسیار سختی مواجه کرده است. بانک مرکزی اعلام می‌کند که صادرکنندگان 27 میلیارد دلار ارز حاصل از صادرات را برنگرداندند اما آیا این موضوع لحاظ می‌شود که صادرکنندگان با چه سازوکاری می‌توانند ارز حاصل از صادرات را برگردانند مگر ما سوئیفت (ارتباط‌‌های مالی بین بانکی) داریم؟
صادرکنندگان با توجه به توان و پتانسیل خود وارد یک بازار خارجی می‌شوند و به طرف مقابل برای صادرات کالاهایشان اعتماد می‌کنند، در این میان صادرکنندگان هیچ پشتیبانی ندارند که بتوانند در برگشت پول خود تضمین بگیرند. هیچ ضمانتی وجود ندارد که خریدار کالای صادراتی ایران، پول را برگرداند یا حتی بموقع بدهد. دراین میان صادرکننده ایرانی، مجبور به اعتماد کردن است.
در گذشته که مبحث سوئیفت وجود داشت یک بانک در ایران و یک بانک هم در کشورمقصد، ضمانت‌های لازم را انجام می‌داد تا مشکلی به وجود نیاید و خریدار ملزم به پرداخت پول شود ولی اکنون هیچ صادرکننده‌ای نمی‌تواند چنین ضمانت بانکی را دریافت کند. بدین جهت دولت بایست با صادرکنندگان مدارا کند و به آنها زمان بدهد تا بتوانند ارز حاصل از صادرات را به کشور برگردانند.
این در حالی است که به خاطر نداشتن سوئیفت و سایر مشکلات تحریمی، بازار صادراتی ایران محدود شده است و اکنون اکثر تجار کالا به کشورهای کویت، عراق و افغانستان صادر می‌کنند.
 من صادرکنندگانی را سراغ دارم که بشدت تحت فشار هستند؛ به‌عنوان مثال صادرکننده ایرانی کالای خود را به خریدار کشور هدف ارسال ولی هنوز هیچ پولی دریافت نکرده است. با پیگیری‌های صادرکننده، خریدار کشور مقصد اعلام کرد که کالای ایرانی را نفروخته است و از سویی او به (صادرکننده ایرانی) می‌گوید اگر اصرار به پول دارید و نمی‌توانید صبر کنید، کل کالا را برگردانم. طبیعی است چنین فردی نمی‌تواند به تعهدات سال 98 خود پایبند باشد و اکنون همین افراد مورد اتهام قرار می‌گیرند.
چنین اتفاق‌هایی باعث می‌شود که صادرکنندگان نسبت به صادرات دلسرد شوند، لذا تا زمانی که سوئیفت وارد موضوع صادرات نشود این مشکل ادامه خواهد داشت، بنابراین بهترین کار این است که بانک مرکزی با صادرکنندگان مدارا کند.
فعالان بخش خصوصی اعتقاد دارند که پول صادرات باید برگردد، چون بخشی از چرخش اقتصاد کشور بر اساس این امر پایه‌ریزی شده است، حال چه این ارز متعلق به بخش خصوصی باشد چه بخش دولتی و خصولتی.
در حال حاضر وضعیت به گونه‌ای است که برخی از صادرکنندگان اصلاً نمی‌دانند که چگونه و به چه شکلی باید ارز خود را به کشور برگردانند. از آنجا که سازوکار مشخصی در این بخش وجود ندارد، نباید به صادرکنندگان فشار آورد و از آنها خواست که در یک مدت تعیین شده ارز حاصل از صادرات را برگردانند، به هر ترتیب باید قبول کرد که ایران در شرایط سخت تحریمی به سر می‌برد و نابسامانی در واردات و صادرات وجود دارد.
دراین میان دو راهکار وجود دارد؛ اول آنکه، بدون برگشت ارز صادرات را آزاد کنند یا اجازه دهند واردکنندگان از حواله‌های صادراتی صادرکنندگان استفاده کنند، در غیر این صورت نوسان در نرخ ارز ادامه خواهد داشت.
 درواقع اشکال اساسی در قیمت ارز این است که ارز کافی در کشور وجود ندارد که بتوان خواسته‌های مردم را تأمین کرد، عده‌ای هم هستند که وقتی ارز وارد بازار می‌شود سریع خریداری و نگهداری می‌کنند تا سود ببرند. با توجه به این شرایط سیاستگذاران باید به‌دنبال راهکار بهتری باشند.
از این‌رو برای کاهش نوسان قیمت ارز دو توصیه به سیاستگذاران می‌شود؛ اول اینکه دولت در مقطعی ارز دیگری را جایگزین ارز حاصل از صادرات کند تا نوسان ارزی در این بخش محدود‌تر شود. از آنجا که کشورهای هدف در برگشت پول همکاری نمی‌کنند با تکیه بر ارز صادراتی نمی‌توان بازار ارز را کنترل کرد. اگر برای مدتی چنین رویه‌ای دنبال شود، قیمت ارز قابل کنترل خواهد بود.
توصیه دوم به سیاستگذاران این است که تمام ال سی‌ها با پول چین صورت گیرد. چین در اکثر کشورها بازار خوبی دارد و قادر است ال سی را که بانک مرکزی باز می‌کند برای صادرکنندگان و واردکنندگان عملیاتی کند. چین می‌تواند دلار یا یورو را به کشورهای مقصد ایران و افرادی که کالا به ایران صادر می‌کنند، بدهد. چین حاضر است چنین کاری را انجام بدهد، چرا که سود عایدش می‌شود. این موضوع را می‌توان با کشورهایی که ایران از نظر تجاری با آنها رابطه دارد هم دنبال کرد. خیلی از واردکنندگان کشور به این سمت حرکت کرده‌اند و نتیجه آن مثبت بوده است. خیلی از تجار کالا به کشورهای مختلف ارسال می‌کنند و در دوبی جابه‌جایی پول صورت می‌گیرد در این صورت دیگر چالشی در انتقال پول وجود نخواهد داشت.‌
*هیبت‌الله اصولی/ ‌نایب رئیس کمیسیون اقتصاد کلان اتاق بازرگانی ایران‌