به گزارش بنکر (Banker)، بررسی آمارهای منتشرشده از بانک مرکزی نشان می‌دهد که طی 8سال گذشته نقدینگی در کشور 6.4برابر شده و پایه پولی هم افزایش 4.1برابری را تجربه کرده است. مدت‌هاست یکی از دلایل افزایش سطح عمومی قیمت‌ها، جهش شاخص بورس و گرانی غیرطبیعی در کالاهایی چون مسکن، خودرو و…، وجود نقدینگی سرگردان در اقتصاد ما معرفی می‌شود.
اما رشد نقدینگی فزاینده این روزها، ریشه در ضعف مدیریت دارد؛ رشدی که یا نتیجه خلق پایه پولی است که توسط بانک مرکزی ایجاد می‌شود و یا نقدینگی و سپرده‌هایی که بانک‌ها خلق می‌کنند. عمده نقدینگی در کشور ما در نظام بانکی خلق می‌شود، البته دارایی‌های مالی در بازار سرمایه را هم می‌توان در تعریف نقدینگی لحاظ کرد، به‌خصوص که این روزها در بازار سرمایه شکل جدیدی از نقدینگی با سرعت زیاد در حال خلق شدن است. از سوی دیگر در شرایط تحریمی و سخت کنونی به‌نظر می‌رسد مهم‌ترین عامل رشد نقدینگی، کسری بودجه دولت است که این امر براساس آمار بانک مرکزی به برداشت‌های دولت از صندوق توسعه ملی برمی‌گردد.
نقدینگی چیست و چه اجزائی دارد ؟
1ـ نقدینگی به‌معنای مجموع پول و شبه‌پول موجود در اقتصاد یک کشور است. مجموع اسکناس‌ها و مسکوکات و سپرده‌های دیداری، اجزای تشکیل‌دهنده نقدینگی به‌شمار می‌روند.
2ـ یکی دیگر از اجزای نقدینگی، پایه پولی است. ذخایر طلا و ارز، دارایی‌های ترازنامه‌ای یا بدهی دولتی، بانک‌های بدهکار و سایر دارایی‌ها 5منبع ایجاد پایه پولی هستند.
3ـ مدیریت نقدینگی یکی از بزرگ‌ترین چالش‌هایی است که سیستم بانکداری در ایران با آن روبه‌رو است. دلیل اصلی این چالش این است که بیشتر منابع بانک‌ها از محل سپرده‌های کوتاه‌مدت تأمین مالی می‌شود. علاوه بر این، تسهیلات اعطایی بانک‌ها صرف سرمایه‌گذاری در دارایی‌هایی می‌شود که درجه نقدشوندگی نسبتا پایینی دارند.
4ـ نگهداری مقادیر ناکافی نقدینگی، بانک را با خطر عدم‌توانایی در ایفای تعهدات و درنتیجه ورشکستگی روبه‌رو می‌کند. نگهداری مقادیر فراوان نقدینگی، نوع خاصی از تخصیص ناکارآمد منابع است که باعث کاهش نرخ سوددهی بانک به سپرده‌های مردم و درنتیجه از دست دادن بازار می‌شود.
5ـ حجم پول همراه با بخشی از شبه‌پول (سپرده‌های کوتاه‌مدت و سپرده‌های قرض‌الحسنه) نقش تقاضای خرید مردم را ایفا می‌کند و طبق برخی مطالعات با 2 تا 3وقفه فصلی به تورم منجر می‌شود. بخش دیگر شبه‌پول (سپرده‌های بلندمدت) تأثیری بر تورم ندارد، اما می‌تواند به رونق و رشد اقتصادی کمک کند، چراکه شبکه بانکی به پشتوانه این نوع سپرده‌ها، به فعالان اقتصادی تسهیلات اعطا می‌کند و موجبات تحرک اقتصادی را فراهم می‌آورد.
6ـ براساس آمارهای بانک مرکزی، مانده کل سپرده‌ها در پایان اسفند سال98، 2716هزار میلیارد تومان شده که نسبت به سال گذشته 31.4درصد افزایش پیدا کرده است که این یکی از مهم‌ترین علت‌های رشد نقدینگی در سال گذشته است.
7ـ مانده کل تسهیلات بیش از 1935هزار میلیارد تومان برآورد شده که نسبت به سال گذشته، 28.3درصد افزایش را تجربه کرده است.
طی سال‌های 68 تا 81، یعنی دولت سازندگی و اصلاحات افزایش خالص بدهی دولت دلیل اصلی رشد پایه پولی در کشور بوده است.
از سال82 تا 92 یعنی از اواخر دولت اصلاحات تا پایان دولت دهم افزایش خالص دارایی‌های خارجی دلیل رشد پایه پولی اعلام شده است.
از سال92 تاکنون، عمدتا افزایش بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی باعث رشد پایه پولی شده است.
*مائده امینی ـ روزنامه‌نگار
