یکی از مناطقی که همچنان شکوه تاریخی و فرهنگی ایران را برای جهانیان به نمایش می‌گذارد استان یزد است. جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی این منطقه طرفداران ملی و بین‌المللی بسیار دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به «قلعه سریزد» اشاره کرد.
به گزارش ایسنا ، قلعه سریزد همچنین عنوان کهن‌ترین و بزرگ‌ترین صندوق امانات بانکی ایران و جهان را یدک می‌کشد. گفته می‌شود این صندوق بیش از ۱۵۰۰ سال قدمت دارد و در دنیا از آن به عنوان نخستین بانک جهانی نیز یاد می‌شود.
قلعه سریزد در ۲۰ کیلومتری استان یزد واقع شده است. گفته می‌شود قدمت این روستا به دوران سلجوقیان باز می‌گردد و محل اسکان نخستین ایرانیان بوده و بر همین اساس با این عنوان نام‌گذاری شده است. همچنین برخی دیگر تعبیر کرده‌اند سریزد به معنای ابتدا و محل ورود به استان یزد بوده و واقع شدن دروازه فرافر این گمانه‌زنی را تا حد زیاد ثابت می‌کند.
قدمت قلعه تاریخی روستای سریزد مربوط به دوران ساسانیان بوده و در راستای ذخیره‌سازی غلات و موادغذایی از آن استفاده می‌شده است، البته گفته می‌شود که در این مکان علاوه بر ذخایر غذایی مواردی چون پول، طلا و زیورآلات روستاییان در مواقع هجوم و غارت نگهداری می‌شده است.
این قلعه ۳ طبقه دارد و برای ساخت آن از مصالحی چون خشت، گل، آجر و گچ استفاده شده است. همچنین در این مکان اتاق‌های متعدد حجره ماننده نیز تعبیه شده است که هر کدام دارای در و کلیدی مجزا هستند.
تعداد حجره‌های گفته شده در قلعه سریزد ۴۶۸ مورد اعلام شده که احتمالا هر کدام از آن‌ها به یک خانواده یزدی تعلق داشته است و همانطور که گفته شد ساکنان منطقه اموال با ارزش خود را برای امنیت و راحتی بیشتر به این مکان می‌سپردند. البته که ساخت چنین مکانی از ابتدا جای سوال بزرگی را در ذهن بازدیدکنندگان و گردشگران به وجود می‌آورد، اما باید گفت که تمدن ایران از ابتدا به حدی تکامل یافته بوده است که ساکنین برای حراست از اموال با ارزش خود چنین قلعه‌ای ساخته‌اند.
این قلعه دو دیوار متحدالمرکز تو در تو با برج و باروهایی بلند و تسخیرناپذیر دارد تا بتواند در مواقع حساس به راحتی از اموال ارزشمند ساکنان خود نگهداری کند. همچنین اطراف قلعه خندقی به عرض تقریبی ۶ متر و عمق بین ۳ تا ۴ متر که نخستین لایه دفاعی قلعه محسوب می‌شده، وجود دارد.
البته قلعه سریزد در حفظ جان و مراقبت از ساکنان در زمان جنگ و درگیری نیز نقش مهمی ایفا می‌کرده است؛ چراکه تدابیر امنیتی مختلف، دسترسی به این مکان را سخت کرده بوده است.
با اینکه این اثر در تاریخ ۲۷ خرداد ۱۳۵۴ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده اما همچنان روال ثبت جهانی این بنا تکمیل نشده است. با وجود اینکه مدارکی برای ثبت قلعه سریزد در لیست جهانی از میراث فرهنگی یزد به میراث فرهنگی تهران ارسال شده، اما اقدامات بررسی برای ثبت همچنان درگیر مراحل اداری است.
