به نظر می‌رسد یکی از عواملی که موتور هیجانی بازار ارز را در روزهای گذشته شارژ کرد، معاملات دلار فردایی بود. معاملات فردایی دلار چیست و چه تاثیری روی بازار دارد؟
از روز سه شنبه تا پایان هفته بازارها تقریبا تعطیل بودند، اما بازار ارز در یک حرکت رفت و برگشتی نرخهای بی‌سابقه‌ای را ثبت کرد.
در واقع در این روزها قیمت دلار وارد کانال‌هایی شد که بسیاری از کاشناسان بازار ارز چنین پیش بینی و تصوری از رشد قیمت دلار نداشتند. در شرایطی که دلار با قدرت بسیاری نرخهای بالا را ثبت می‌کند، پیش‌بینی فعالان و کارشناسان بازار این است که موتور قیمت دلار با جو روانی و نرخ معاملات فردایی شارژ می‌شود.
دلار فردایی چیست؟
در بازار ارز دلار فردایی به دو صورت معامله می‌شود. در حالت اول دلاری که فردا تحویل خواهد شد امروز معامله شده و خریدار بخشی از قیمت را به عنوان بیعانه و بخش دیگر را هنگام اخذ دلار تسویه می‌کند. حالت دوم به شکل قمار است و معمولا بین دو دلال و بدون تبادل هیچ پولی انجام می‌شود. در این حالت صرفا طرفی که بر اساس قیمت دلار روز بعد، ضرر کرده، مابه التفاوت قیمت دلار فردایی با دلار روز را به طرف دیگر پرداخت می‌کند.
به طور مثال طرفین معاملات فردایی ارز، بر اساس افزایش و یا کاهش قیمت با هم شرط بندی می‌کنند. معمولا یکی از طرفین، به دنبال کاهش قیمت و دیگری به دنبال افزایش قیمت است، حال آنکه پس از شکل گیری معامله، روز بعد به عنوان تسویه حساب در نظر گرفته می شود. در اینجا هر کدام از طرفین که پیش بینی او اشتباه از آب دربیاید، بایستی به طرف مقابل تاوان بپردازد.
اعتقاد کارشناسان این است که معاملات فردایی از نظر اقتصادی باعث به هم‌خوردن نظم بازار و ایجاد اختلال در اقتصاد می‌شود. در این معاملات در واقع ارزی معامله نمی‌شود و تنها بر روی تغییرات قیمتی آن‌ها شرط‌بندی صورت می‌گیرد. این معاملات غیرواقعی گاهی اثرات کاذبی بر معاملات واقعی ارز دارد و در نتیجه حجم بالای خرید و فروش ناگهانی دلالان با معاملات غیرواقعی و بدون وجود کالای حقیقی، موجب تحریک انتظارات و ایجاد بی ثباتی در بازار واقعی این محصولات می‌شود.
در خصوص حجم بازار فردایی، به دلیل غیرقانونی و غیررسمی بودن آن اطلاعات دقیقی وجود ندارد. اما بازار معاملات دلار فردایی تا حدی قدرت دارد که می‌تواند روی موج هیجانی بازار سوار شود.
ریسک معاملات فردایی بالاست
دلار فردایی در بازارهای غیر قانونی و توسط دلال ها به فروش می رسد. در واقع، معاملات فردایی ارز به دلیل صوری بودن آن، معمولا قابل پیگیری قضایی نبوده و در هر صورت، فرد فروشنده، ممکن است که به وعده خود عمل نکرده و سرمایه دریافتی را به نفع خود ضبط کند.
بنابراین از جمله مشکلات معامله دلار فردایی، قابل پیگیری نبودن در مراجع قضایی است. معاملات فردایی ارز و سکه، از نظر شورای فقهی بانک مرکزی ممنوع و سود به دست آمده از این معاملات از نظر شرعی حرام است.
زیرا در معاملات فردایی ارز به دلیل اینکه فروشنده به وعده خود عمل نکرده و حتی در این بین، دلار فیزیکی مبادله نمی شود، دارای اشکال شرعی نیز هست.
بنابراین کسانی که وارد این نوع معامله ارز می‌شوند، باید توجه کنند که اگر کلاهبرداری شود یا متحمل ضرر شوند، نمی‌توانند از طریق قانون به دنبال گرفتن حق خود باشند. در واقع معاملات فردایی ارز به هر شکل و عنوان، شرط بندی بر روی تغییرات ارز است.
بر اساس آنچه که تاکنون گفته شد، در این معامله، هیچ تعهدی از طرفین برای انجام شرط خود در روز آینده و زمان تسویه حساب وجود ندارد و تغییرات قیمت دلار، معیار انجام معامله است. به عبارت دقیق تر، هر دو طرفین معامله، ریسک نوسان قیمت را پوشش می دهند، یعنی اینکه هر کدام از طرفین، در صورتی که پیش بینی او غلط باشد، بایستی به اندازه خطا در پیش بینی قیمت ارز فردایی، به طرف مقابل بپردازد.
از نظر گروهی از کارشناسان اقتصاد به چنین بازای نیاز دارد. اما از آنجایی که این کار از نظر قانونی، جرم محسوب می شود. یک راهکار برای جلوگیری از به وجود آمدن این مشکل در بلند مدت، تشکیل بازار رسمی معاملات ارزی آتی است.
همچنین برای ساماندهی معاملات فردایی ارز در کوتاه‌مدت، انجام معاملات فردایی در قالب حقوقی «تعهد به انجام بیع» می‌تواند راهگشا باشد.
