قراردادهای بیمه در کشور ما در چارچوب قانون مدنی و زیرمجموعه عقود است، از همین رو باید تعهدات هر دو طرف در این قراردادها در نظر گرفته شود اما متاسفانه شروط بیمه‌نامه‌ها و قوانین ما کاملا یکطرفه و به نفع شرکت‌های بیمه است. تنبیهاتی هم که در این شروط پیش‌بینی شده‌اند شامل حال بیمه‌گذار می‌شود، به همین دلیل است که می‌بینیم هیچ برخوردی با شرکت‌های بیمه‌ای که تعهدات خود را انجام نمی‌دهن، نمی‌شود. باید این شروط به‌نحوی تغییر کنند که در صورت رعایت نکردن اصول و نبود حسن نیت در شرکت‌های بیمه، آثار تنبیهی دامن آنها را نیز بگیرد.
درحال‌حاضر ما فقط وظایف بیمه‌گذار را در قانون داریم اما هیچ آثار تنبیهی برای شرکت‌ها پیش‌بینی نشده، در حالی که بیمه‌گذار باید اطمینان حاصل کند که اگر بیمه‌ای را با حسن‌نیت می‌خرد، شرکت فروشنده خدمات نیز با حسن‌نیت برخورد و به تعهدات خود عمل می‌کند.
البته در مصوبات شورای‌عالی بیمه وظایف محدودی برای شرکت‌های بیمه تعریف شده، اما همانطور که گفته شد این وظایف و تعهدات بسیار محدود هستند و عمده محدودیت‌ها برای بیمه‌گذار تعیین شده است.
اغلب شکایاتی که در دادگاه‌ها مطرح می‌شود مربوط به بحث خسارت است؛ به این معنا که بیمه‌گذار خدماتی را خریده و حق بیمه خود را نیز پرداخت کرده اما شرکت بیمه از پرداخت خسارات شانه خالی کرده است. در بیشتر این پرونده‌ها نیز شرکت‌های بیمه محکوم و طبق نظر کارشناسان موظف به پرداخت خسارت می‌شوند. همین امر نشانگر این است که شرکت‌های بیمه‌ای در قراردادهایی که با بیمه‌گذاران منعقد می‌کنند حسن‌نیت نداشته‌اند که کار به شکایت رسیده و در نهایت حکم به نفع بیمه‌گذار صادر شده است.
حالا این سوال مطرح می‌شود که چرا باید کار به شکایت برسد و بیمه‌گذار مقدار زیادی هزینه کند تا به حق خود برسد؟ وقتی می‌بینیم که در اغلب موارد شرکت‌های بیمه محکوم به پرداخت خسارت می‌شوند، آیا بهتر نیست قوانین شرکت‌ها را موظف به تامین خسارات وارده به بیمه‌گذار کنند تا کار به دادگاه و شکایت نکشد؟
دومین مسئله‌ای که باید موردتوجه قرار گیرد سنتی بودن بازار بیمه‌ای در ایران است؛ به‌عبارتی ما شاهد این هستیم که رشته‌های بیمه‌ای جدید اصلا در لیست خدمات شرکت‌ها جایی ندارند و در عوض شرکت‌های خصوصی دائم در حال قاپیدن پرتفوی مشتریان همدیگر هستند و برای جذب مشتری هیچ خدمت جدید و بهتری ارائه نمی‌کنند. تنها کاری که انجام می‌دهند این است که حق بیمه را ارزان‌تر کنند تا بیمه‌گذاران سایر شرکت‌ها را جذب کنند. بازار بیمه‌ای ما تشنه دریافت خدمات جدید بیمه‌ای است و مراکز صنعتی و غیرصنعتی و مردم عادی نیاز به پوشش‌های بیمه‌ای خاص نیاز دارند؛ در حالی که ما بیمه‌نامه‌های ۵۰ سال قبل را بدون تغییر به بیمه‌گذاران می‌فروشیم!
اما نباید فراموش کرد که پیش از تعریف و ارائه خدمات بیمه‌ای جدید، باید در جهت ایجاد اعتماد اقدام شود، وگرنه مردم از خدمات جدید استقبال نخواهند کرد. متاسفانه به‌دلایلی که گفته شد اعتماد مردم به شرکت‌های بیمه‌ای سلب شده و در اغلب موارد مردم فقط در صورتی به بیمه‌ها مراجعه می‌کنند که مجبورند، در حالی که صنعت بیمه در جهان از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و دلیلش هم تعریف وظایف متقابل در قراردادها است که هر دو طرف قرارداد را مجبور به اجرای تعهدات خود می‌کند.
*مسعود پهلوانی – کارشناس بیمه
