پس‌از پایان مهلت صادرکنندگان برای بازگشت ارز حاصل از صادرات به کشور در پایان تیرماه، انتظار عمومی این بود که نرخ ارز با سرعت بالایی نزولی شود. اما باید گفت از نگاه اقتصادی و همچنین ناظر بازار، مدیریت نرخ ارز و نوسانات آن باید روند تدریجی و منطقی داشته باشد. به‌عبارت دیگر نمی‌توان با افت یا افزایش یک باره ارز به اقتصاد شوک وارد کرد. براین اساس نرخ ارز باید در یک فرآیند زمانی قابل قبول به سمت اهداف مشخص شده سیاستگذار هدایت شود.
در سال 1397 نیز که نرخ دلار به بیش از 18 هزار تومان افزایش یافت، مدیریت و نزول آن در یک فرآیند شش ماهه رخ داد. از مهرماه که نرخ ارز رو به کاهش گذاشت بتدریج و با نوسانات اندک رو به کاهش گذاشت و تا کانال 13 هزار تومان رسید. در سال 1393 نیز تجربه متفاوتی دراین زمینه داریم، درحالی که در پایان دولت دهم نرخ دلار به 3 هزار و 900 تومان رسیده بود، جو روانی مثبت ابتدای دولت یازدهم باعث کاهش قیمت ارز شد و دلار حتی به 2 هزار و 900 تومان رسید که بازارساز به تدریج برای جلوگیری از شوک اقتصادی این رقم را به سمت کانال منطقی و بالاتر هدایت کرد. علاوه بر این بانک مرکزی به‌عنوان بازارساز اهداف دیگری را نیز باید دنبال کند که یکی از آنها خارج کردن دلالان و سفته بازان و کاهش سودآوری آنان است. بنابراین دربرخی از دوره‌ها، بانک مرکزی برای اینکه فاصله نرخ ارز رسمی با آزاد را کاهش دهد اقدام به افزایش نرخ ارز صرافی‌ها می‌کند.
این درحالی است که درکنار عوامل اقتصادی، تحولات سیاسی و چشم‌انداز این تحولات نیز در مسیری که بازار ارز طی می‌کند تأثیر بسیار زیادی دارد. بنابراین اگر تنها با نگاه اقتصادی به بازار ارز بنگریم، بانک مرکزی توان اینکه نرخ ارز را به اهداف تعیین شده خود هدایت کند، دارد، اما همانگونه که اشاره شد دراین بازار عوامل سیاسی و اخبار مختلف نیز تأثیر زیادی دارند. دراین راستا برگزاری انتخابات آینده ریاست جمهوری در امریکا و برنده احتمالی این کارزار یکی از چشم اندازهای سیاسی است که بر نرخ ارز مؤثر است. از سوی دیگر تحولات بازار سرمایه نیز تأثیر فراوانی خواهد داشت. طی ماه‌های اخیر بخصوص در سال‌جاری بازار سهام به مأمنی برای جذب نقدینگی تبدیل شده است به‌طوری که متوسط ارزش معاملات به بیش از 22 هزار میلیارد تومان می‌رسد با این حال ریزش‌های اخیر شاخص بورس تا حدودی تازه واردان به این بازار را نگران کرده است.
براین مبنا در صورتی که دولت بتواند بازار سرمایه را مدیریت و نوسانات روانی و هیجانی را از این بازار دور کند، رشد نرخ ارز نیز تا حدودی مدیریت خواهد شد. اما اگر شرایط به‌گونه‌ای پیش رود که نقدینگی از این بازار خارج شود، به سوی سایر بازارها هدایت می‌شود که یکی از مهم‌ترین آنها بازار ارز است. طی ماه‌های اخیر بخشی از نقدینگی به سمت بازارمسکن حرکت کرده است و اگر ثبات و میزان بازدهی بازار سرمایه افت کند بخشی از سرمایه‌گذاران وارد بازار ارز می‌شوند که این ورود به معنای چشم‌انداز صعودی قیمت‌ها دراین بازار است.
با وجود این با توجه به اینکه بازار ارز دلار 26 هزار تومانی را درحافظه خود دارد، این فرصت خوبی برای بازارساز ایجاد می‌کند تا نرخ ارز را درمحدوده‌ای پایین‌تر از اوج تاریخی مدیریت کند.
*مهدی هادیان/ کارشناس اقتصادی
