نخستین زن برنده نوبل اقتصاد

الینور آستروم اولین زن برنده نوبل اقتصاد است و داستان زندگی او بسیار الهام‌بخش است. با وجود مخالفت‌های مادرش، او در رشته علوم سیاسی دانشگاه یوسی‌ال‌ای تحصیل کرد.

سپس با وجود مخالفت همسرش، او دکتری خود را گرفت و از همسرش جدا شد. هنگام گرفتن دکتری نیز او با موانع و تبعیض‌هایی مواجه شد اما با شهامت به کار خود ادامه داد.

شهرت آستروم به تحقیقاتش در زمینه حل مشکلات به شیوه محلی و روش مدیریت منابع مشترکی است که بسیاری استفاده می‌کنند اما متعلق به فرد خاصی نیست.

او به این ایده علاقه‌مند بود که چگونه گروه‌های محلی می‌توانند مشکلات محلی خود را حل کنند.

آستروم در کتاب معروف خود «حکمرانی بر مشترکات» می‌نویسد: هیچ دلیلی وجود ندارد که باور کنیم بوروکرات‌ها و سیاستمدارها ، هر چقدر هم با نیت خوب عمل کنند، از کسانی که انگیزه شخصی حل مشکلات و دانش آن را دارند، تصمیم‌گیرندگان بهتری هستند».

وي در سال ۱۹۳۳ در لوس آنجلس متولد شد. مدارک کارشناسي، کارشناسي ارشد و دکتراي رشته علوم سياسي را از دانشگاه کاليفرنيا، لوس آنجلس به ترتيب در سال هاي ۱۹۵۴، ۱۹۶۲ و ۱۹۶۵ دريافت نمود.

او در حال حاضر صاحب کرسي ( آرتور اف. بنتلي )، استادي رشته علوم سياسي هم چنين استاد امور محيطي و زيستي در دانشگاه اينديانا است. علاوه بر اين، از مديران پايه گذار مرکز مطالعه تنوع نهادي در دانشگاه آريزونا نيز مي باشد.

تحقيقات اثرگذار استروم، پيرامون حاکميت ( رهبري ) منابع طبيعي در سال 1990 در کتابش با نام ” حاکميت و منابع عمومي: تکامل نهادها براي انجام اقدامات گروهي ” ارائه شد که در آن با به چالش کشاندن خرد جمعي، بهترين اقدام را براي مديريت منابع عمومي يا منابع با دسترسي مشترک ( CPR )، خصوصي سازي يا نظارت بر آنها به وسيله دولت مي داند.

همچنين تحقيقات او نشان داد که اصولي نظير تعيين مرزها به صورت آشکار و انجام تلاش هاي دسته جمعي براي نظارت بر رفتار استفاده کنندگان از اين منابع، مي تواند به مديريت موفق منابع عمومي منجر شود.

او در مطالعه اي پيرامون آبرساني در کشور نپال، نشان داد که چگونه اعمال انواع سيستم هاي مديريتي مي تواند بر منابع عمومي اثرگذار باشد. تحقيقات استروم بر اين مطلب تأکيد مي کنند که انسان ها چگونه با اکوسيستم در تعامل هستند تا از منابع آن در بلندمدت به صورت پايدار بهره مند شوند.

منابع عمومي يا با دسترسي مشترک شامل جنگل ها، مناطق ماهيگيري، زمين هاي نفتي، مراتع و سيستم هاي آبرساني مي باشند.

تحقيقات استروم اين مطلب را در نظر گرفته بود که چگونه جوامع، انواع اقدامات بنيادي را براي مديريت منابع طبيعي خود و پرهيز از ويران کردن اکوسيستم در بسياري موارد وسعت مي بخشند. با اين وجود، برخي اقدامات مذکور قادر به جلوگيري از اتمام منابع طبيعي نبودند.

هشت اصل براي مديريت موفق منابع عمومي

تحقيقات اخير او متمرکز ماهيت چندگانه تعامل انسان و اکوسيستم و به دنبال يافتن نوشدارويي براي حل مشکلات اجتماعي- اکوسيستمي افراد است. استروم در تحقيقات خود، هشت اصل براي مديريت موفق منابع عمومي تعيين کرده است:

1. مشخص کردن مرزها به صورت شفاف ( براي محروم کردن مؤثر افرادي که مجوز ورود به داخل مجموعه را ندارند )؛
2. قوانيني که پيرامون استفاده از منابع عمومي يا بهره برداري آن ها وضع مي شود، با شرايط آن منطقه، سازگاري داشته باشد؛
3. به اکثر استفاده کنندگان از منابع عمومي اجازه داده شود تا در فرايند تصميم گيري مشارکت نمايند؛
4. نظارت مؤثر توسط ناظراني که خود از استفاده کنندگان منابع عمومي به شمار مي روند، صورت پذيرد؛
5. درجاتي از تحريم براي هر يک از استفاده کنندگان منابع که قوانين گروه را زيرپا مي گذارند، وضع شود؛
6. مکانيسم هايي براي حل ناسازگاري ها، تعارض ها وجود داشته باشد، که ارزان و قابل دسترس باشند؛
7. حق استفاده کنندگان براي سازماندگي استفاده از منابع عمومي، توسط دولت و حاکميت به رسميت شناخته شود؛
8. در مواجهه با منابع عمومي بزرگ تر، سازماني در قالب گروه هاي کوچک و محلي، مسئوليت سازماندهي و قانونگذاري دسترسي افراد به منابع عمومي را به عهده بگيرد.
   وي اولين بانويي است که موفق به دريافت جايزه اي در اين حوزه شده است. بنابه گفته آکادمي سلطنتي علوم سوئد، تحقيقات استروم پيرامون مبحث حاکميت اقتصادي نشان مي دهد که اموال را چگونه مي توان به وسيله مصرف کنندگان آن، به درستي مديريت کرد. همچنين بنا به گفته اين آکادمي تحقيقات استروم با نشان دادن اين مطلب که ” چگونه منابع عمومي، جنگل ها: مناطق ماهيگيري، مناطق نفتي و مراتع مي توانند به وسيله مصرف کنندگان آنها، بهتر از دولت ها و يا شرکت هاي خصوصي به درستي اداره شوند “، موضوع حاکميت اقتصادي را به کانون توجه دانشمندان سوق داده است. او در اين تحقيق با به چالش کشاندن خرد جمعي نشان داده است که منابع عمومي مي تواند بدون قانونگذاري توسط دولت ها و يا خصوصي سازي به نحوي موفقيت آميز مديريت شوند.
   استروم در مطالعات خود نشان مي دهد که چه عواملي در مديريت موفقيت آميز منابع مشترک مؤثرند. برخي از عوامل مورد اشاره وي واضح به نظر مي رسند؛ عواملي نظير اين که قوانين بايد دقيق باشند، يا مکانيزم هاي حل و فصل اختلاف ها بايد به خوبي کار کنند و وظيفه هر فرد براي حفاظت از منبع مورد نظر بايد با منافعي که با استفاده از اين منابع حاصل مي کند، متناسب باشد، اما عوامل ديگر اين قدر بديهي نيستند. مثلاً استروم نشان داده که خود استفاده کنندگان يا کساني که به آن ها پاسخگو باشند، بايد وظيفه نظارت بر استفاده از منبع مشترک و مجازات خاطيان را برعهده بگيرند. يا اين که مجازات ها بايد زماني که تخطي ها تکرار مي شوند، تشديد شوند. استروم هم چنين نشان داد زماني که فرايند تصميم گيري دموکراتيک باشد و دولت ها اختيارات استفاده کنندگان از منابع را به رسميت بشناسند، مديريت اين منابع موفقيت آميزتر خواهد بود. استروم ماليت خصوصي يا دولتي اين منابع را مورد بررسي قرار داده است.
   استروم در مورد احساس عامي که در مورد اموال عمومي وجود دارد- اينکه اموال عمومي با بهره وري کمي اداره مي شوند و براي بالا بردن بهره وري يا بايد کاملاً خصوصي شوند يا تحت نظارت مرکزي قرار گيرند- بحث کرده است. بر اساس مطالعاتي که روي تعداد زيادي از اماکن ماهيگيري، چراگاه ها، جنگل ها، درياچه ها و آب هاي زيرزميني که توسط افرادي که آنها را استفاده مي کنند، اداره مي شوند، صورت گرفته، استروم اينگونه نتيجه گيري مي کند که نتايج موجود اغلب بهتر از پيش بيني هايي است که توسط نظريه هاي استاندارد استدلال مي شوند. نوع ديدي که اين نظريه ها دارند به قدري ايستا و ساکن است که نمي تواند تأثير نهادهاي خبره و ماهري را که در فرآيند تصميم گيري و اعمال قانون شرکت مي کنند در مدل اين نظريه ها وارد سازد. با روي آوردن به نظريه هاي جديد که نوعي ديد پويا را وارد مدلسازي هاي خود کرده اند، استروم به اين نتيجه مي رسد که مي توان برخي از نهادها را به عنوان نقطه تعادل بازي هاي تکرار شونده مدل کرد. با اين توضيح ديگر قواعد و نوع رفتارها با استفاده از اين نظريه اندکي دشوار است ولي حداقل تحت اين فرض که همه بازيکنان افراد مادي گرا و خودخواهي هستند و فقط زماني ديگر بازيکنان را تنبيه مي کنند که نفعشان در آن باشد مي توان رفتار اين نهادها را توضيح داد. بررسي ها نشان مي دهد که تمايل افراد براي تنبيه ناسپاسان بيشتر از چيزي است که چنين مدلي پيش بيني مي کند. اين مشاهدات نه تنها از جهت مديريت منابع طبيعي بلکه از جهت مطالعه همکاري انسان ها اهميت دارند.
   برخي از کتاب هايي که استروم تأليف نموده يا در تأليف آنها مشارکت داشته عبارتند از: ” درک دانش عمومي: از نظريه تا اجرا ” ۲۰۰۷، در تنوع نهادها ” ۲۰۰۵ “، اقتصاد سياسي کمک هاي توسعه اي ” ۲۰۰۵ “، ” اعتماد و تقابل: يافته هايي از آزمايشات تجربي ” ۲۰۰۳، ” تراژدي منابع مشترک ” ۲۰۰۲، ” مشوق نهادها و توسعه پايدار: چشم انداز سياست هاي زيربنايي ” ۱۹۹۳.